W VI wieku p. n. e powstał w starożytnych Chinach jeden z dwóch najważniejszych systemów filozoficzno – religijnych tego kraju. Taoizm, bo to o nim tu mowa zapisywany czasami również jako daoizm ma więc bardzo długą tradycję i kultywowany jest aż do czasów nam współczesnych. Powstanie taoizmu przypisuje się myślicielowi znanemu jako Laozi. Okres jego działalności pokrywał się z czasem wielkich przemian politycznych i filozoficznych w ówczesnych Chinach, kiedy to wielu filozofów rozpoczęło głoszenie swoich nauk. Nie można więc ze stuprocentową pewnością stwierdzić, że był on jedynym twórcą tego systemu. Istnieją dwie księgi, w których opisane zostały podstawowe prawa taoizmu:Daodejing oraz Zhuangzi.
Założenia kultury taoistycznej
Taoizm pojawił się jako droga do wyzwolenia człowieka. Jego podstawową zasadą i najważniejszym prawem jest rozwój duchowy jednostki. Daje on możliwość uwolnienia się od narzucanych przez społeczeństwo norm i zasad, i przejście człowieka do innego, duchowego wymiaru. Taoiści uważali, że zobowiązani są do podążania z nurtem wydarzeń i nie ingerowania w ich bieg. Każda próba zakłócenia tego procesu odbierana była przez nich jako występowanie przeciwko naturze. Według nich źródłem wszechrzeczy jest dao – fundamentalna siła kosmiczna, która pojawiła się jeszcze przed niebem, przed ziemią, a nawet przed niebytem. Wszechogarniające i wieczne dao stawia znak równości między ludźmi, zwierzętami i przedmiotami nieożywionymi – nikt z tej grupy nie jest bardziej ważny lub nadrzędny nad pozostałymi jej członkami.
Taoizm filozoficzny a taoizm religijny
Taoizm filozoficzny jest wersją pierwotną kultury taoistycznej. To on właśnie związany jest nierozerwalnie z pojęciem dao – esencją wszechświata będącą punktem wyjścia. Uznawał ją za nieopisywalną, ciągle zmieniającą się siłę, z którą harmonię można uzyskać poprzez rozwój duchowy i osiągnięcie stanu mędrca taoistycznego. Przeciwieństwem tego procesu było wu wei – oznaczające niedziałanie wyrażające się w akceptacji i harmonizacji swojego bytu z nurtem wszechświata. W osiągnięciu tej harmonii miała pomóc człowiekowi naturalna cnota, zwana de, nabywana przez doświadczanie i poznawanie dao. Taoiści wierzyli, że każdy człowiek posiada pu – naturalną moc, dającą nam radość i szczęście, ponieważ pozwala nam ona widzieć rzeczy takimi, jakie są w rzeczywistości i używać ich w sposób naturalny, zgodny z ich przeznaczeniem, określonym przez dao. Nurt taoizmu filozoficznego głosił prostotę, pozorną słabość, ograniczanie każdej władzy zewnętrznej i roli państwa do minimum.
Taoizm religijny powstał przez połączenie taoizmu filozoficznego z wierzeniami ludowymi i magicznymi. To z niego pochodzą powszechnie znane yin i yang, których dopełnianie się ma stanowić podstawę harmonii świata. W roku 440 taoizm czasowo ogłoszony został oficjalną religią Chin, a około dwa wieki później jego twórcy – Laoziemu, przypisane zostały cechy boskie. Z biegiem lat do taoizmu przeniknęło wiele bóstw pochodzących z wierzeń ludowych, przez co oddalił się on on swoich pierwotnych założeń. Oddalając się od dao taoizm religijny oparł się na pięciu żywiołach, oznaczających przemiany. Należą do nich: woda, drzewo, ogień, ziemia, metal. W taoiźmie religijnym swój początek biorą: medycyna i nauka chińska, chińskie style walki, metody przepowiadania przyszłości, alchemia, i najbardziej dziś popularne feng shui – metoda odnajdywania naturalnej równowagi energetycznej. Z taoizmem religijnym wiąże się wiele szkół, o pięknych, pobudzających wyobraźnię nazwach, takich jak: Droga Słusznej Jedności, Szkoła Niebiańskich Mistrzów, Szkoła Najwyższego Spokoju, Szkoła Czarodziejskiego Klejnotu, czy w końcu słynne Smocze Wrota.
Wpływ taoizmu na inne nurty.
Około 300 roku n.e. ukazała się “Księga o nawróceniu barbarzyńców”, na dzień dzisiejszy już niedostępna, której autorem miałby być Laozi. Opisuje ona jego podróż do Indii oraz nauki, jakich udzielił on Buddzie. Sugerowała, że buddyzm to zmodyfikowany taoizm. Aby odeprzeć tę teorię hindusi przesunęli datę urodzenia Buddy na XI wiek p.n.e., aby wykluczyć możliwość bezpośredniego spotkania Buddy i Lao. Połączenie tych dwóch nurtów doprowadziło do powstania buddyzmu chan, który z kolei dał początek japońskiej filozofii zen.
Czy taoizm jest filozofią na nasze czasy?
Dzisiejszemu człowiekowi nurt ten może wydawać się niezrozumiały i skomplikowany, kiedy pomyślimy jednak o tempie naszego życia, wszystkich problemach jakie niesie i o stresie, jaki generuje, być może warto bliżej zainteresować się tą filozofią. Może stanie się ona dla nas metodą zapanowania nad targającymi nami emocjami.